Μάθηση μέσω σχεδιασμού - η πρώτη επαφή

      Τη φετινή χρονιά ο Σχολικός Σύμβουλος μάς έφερε σε επαφή με ένα νέο μοντέλο διδασκαλίας και παράλληλα με μια πρόκληση γιατί η εφαρμογή του θα γινόταν στην παραγωγή γραπτού λόγου. Το νέο αυτό μοντέλο ονομάζεται Μάθηση Μέσω Σχεδιασμού. 

  Οι περισσότεροι από εμάς για την καθημερινή μας διδασκαλίας δεν κάνουμε κάποιο ιδιαιτέρο σχεδιασμό. Βλέπουμε τι επεξεργάζεται κάθε ενότητα, ξεκαθαρίζουμε τους στόχους, βλέπουμε τι ασκήσεις περιλαμβάνει το σχολικό βιβλίο του μαθητή και το τετράδιο εργασιών - πολλές φορές κάποιοι απλά κάνουν το ένα τη μια μέρα και το άλλο την άλλη -  επίσης διαλέγουμε κάποιες από τις άπειρες επιπλέον ασκήσεις που κυκλοφορούν στο ίντερνετ και τέλος ανάλογα με το μάθημα ίσως διαλέξουμε και κάποιο εποπτικό υλικό.

  Αυτό ένιωθα ότι δεν είναι αρκετό. Θεωρούσα ότι έπρεπε η διδασκαλία να γίνεται πιο οργανώμένα και πιο "επαγγελματικά". Παράλληλα έχοντας παρακολουθήσει διδασκαλίες σε αυστριακό δημόσιο σχολείο είχα σαν εικόνα τον επιμέρους διαχωρισμό κάθε ενότητας και τη χρήση στοχευμένων δραστηριοτήτων. Στη συγκεκριμένη χώρα, για παράδειγμα, δε διδάσκουν γλώσσα γενικά και αόριστα, αλλά ανάγνωση, γραφή, γραμματική, γραπτό λόγο κ.τ.λ. ανάλογα με το ποιοι είναι στόχοι του μαθήματός τους κάθε φορά.

   Για το λόγο αυτό βρήκα αυτή την πρόκληση ιδιαίτερα ελκυστική.

Τι είναι όμως η Μάθηση Μέσω Σχεδιασμού;

  Η Μάθηση Μέσω Σχεδιασμού είναι ένα καινοτόμο μοντέλο σχεδιασμού της διδασκαλίας που βοηθάει τους εκπαιδευτικούς να ετοιμάσουν διδασκαλίες με ακρίβεια και συγκεκριμένο περιεχόμενο, ξεφεύγοντας από το συνηθισμένο ερώτημα "τι θα διδάξω σήμερα" και να προχωρήσουν στο "τι και πώς μαθαίνουν οι μαθητές μου".

 Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η μάθηση σχετίζεται με το μετασχηματισμό. Δηλαδή με τον μετασχηματισμό της ήδη υπάρχουσαν γνώσης ή εμπειρίας σε καινούρια. Στην ουσία δηλαδή οι μαθητές όταν μαθαίνουν είναι σα να κάνουν ένα ταξίδι σε νέες περιοχές. Για να κάνουν, όμως, αυτό το ταξίδι αυτό θα πρέπει να ξεκινήσουν από περιοχές που τους είναι ήδη γνωστές, να ακολουθήσουν συγκεκριμένη πορεία, να επισκεφτουν προκαθορισμένα σημεία και να φτάσουν μέχρι το κατάλληλο σημείο. 
  Με άλλα λόγια ο τρόπος που μαθαίνει ο κάθε μαθητής αλλά και οι ανάγκες του διαφέρουν ανάλογα το περιβάλλον από το οποίο προέρχονται. Αλλά και σαν σύνολο οι ανάγκες αυτές διαφέρουν κατά πολύ από αυτές παλαιότερων γενιών. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, το διαδίκτυο και ο όγκος των πληροφορίων που μας "βομβαριδίζει" καθημερινά έχει αλλάξει κατά πολύ τον τρόπο αλλά και τις συνθήκες επικοινωνιας στις μέρες μας σε σχέση με αυτές των παλαιότερων γενιών. Παράλληλα δεν έχουν όλα τα παιδιά την ίδια έκθεση και εμπειρία με όλα αυτά τα είδη της επικοινωνίας. Επομένως είναι ανάγκη να μπορούν οι μαθητές να γίνουν ικανοί να κατανοούν όλές αυτές τι διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας που χρησιμοποιούμε στις μέρες μας, αλλά και να τις χρησιμοποιούν με αποτελεσματικό τρόπο.
  Για το λόγο αυτό, είναι επικακτικότερη ανάγκη η διδασκαλία να σχεδιάζεται λεπτομερώς, να ορίζονται με ακρίβεια οι δραστηριότητες και να καταγράφεται η επίδοση σε κάθε στάδιό της.
   Τα τρία στάδια πάνω στα οποία βασίζεται η επίτευξη των στόχων με την παιδαγωγική προσέγγιση της Μάθησης Μέσω Σχεδιασμού είναι τα εξής:

1. Εκπαίδευση: Δηλαδή η "Μαθησιακή Κοινότητα" (Lerning Community). Ο ευρύτερος χώρος του σχολείου καθώς και τα άτομα τα οποία εμπλέκονται σε αυτο (δηλαδή μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς, τοπική κοινώτητα κ.τ.λ.). Εδώ εφαρμόζονται όλα τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα και αντανακλούνται οι προσδοκίες που έχουν από αυτά.
2. Πρόγραμμα σπουδών: ή το "Μαθησιακό Πλαίσιο"(Learning Framework). Είναι το θεωρητικό πλαίσιο βάση του οποίου έχουν οριστεί τα γνωστικά παιδία και έχουν δημιουργηθεί τα μαθήματα για ένα συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα το οποίο εφαρμόζεται από την πολιτεία. Το πλαίσιο αυτό αλλάζει κατα διαστήματα και εξυπηρετεί συγκεκριμένους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς σκοπούς.
3. Παιδαγωγική: Διαφορετικά η "Μαθησιακή Ενότητα"(Learning Element). Είναι η καρδιά της μάθησης. Αποτελεί όλους τους χειρισμούς, τους σχεδιασμούς και τις επιλογές που κάνει ο εκπαιδευτικός κατά το σχεδιασμό της διδασκαλίας του. Οι επιλογές αυτές φαίνονται στην αλληλουχία των μαθησιακών δραστηριοτήτων (Διαδικασιών Μάθησης) και σαν αποτέλεσμα στην επίδοση των μαθητών. 

   Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, είναι αυτοί που θα πρέπει να κάνουν τους κατάλληλους χειρισμούς μέσα στην τάξη, να επιλέξουν τις κατάλληλες δραστηριότητες και να αναπτύξουν τις απαραίτητες Γνωστικές Διαδικασίες έτσι ώστε να μάθουν οι μαθητές τους αυτό το οποίο ορίζεται από το Πρόγραμμα Σπουδών και να ικανοποιήσουν τους στόχους τους.

   Όταν λέμε Γνωστική Διαδικασία εννοούμε μία δραστηριότητα μέσα από την οποία παράγεται ή οικοδομείται η γνώση. Η Μάθηση Μέσω Σχεδιασμού χρησιμοποιεί οκτώ διαφορετικές Γνωστικές Διαδικασίες. Κάθε μια από αυτές τις Γνωστικές διαδκασίες συνδέονται με μια ποικιλία δραστηριότητων που βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν και να μάθουν. Ο λόγος για τον οποίο συγκεκριμένες δραστηριότητες συνδέονται με αυτές τις Γνωστικές Διαδικασίες είναι για να κάνουν τους εκπαιδευτικούς να αναλογιστούν για ποιο λόγο επέλεξαν τη συγκεκριμένη δραστηριότητα και τι αποτέλεσμα θέλουν να έχουν από αυτή. 

  Για παράδειγμα αν έχεις παρατηρήσει ότι οι μαθητές σου κάνουν άσχημα γράμματα και θέλεις να βελτιωθούν σε αυτό, θα πρέπει να σκεφτείς αν κάνοντας απλά αντιγραφή πολλές φορές κάποιων λέξεων ή ενός κειμένουν θα τα βοηθήσει πραγματικά ή μήπως χρειάζεται η χρήση ενός ειδικού τετραδίου που θα περοριορίσει και θα ορίσει το μέγεθος και τη θέση των γραμμάτων τους, έτσι ώστε να μπορείς κατά την αξιολόγηση να τους δείξεις σαφώς πού θα έπρεπε να βρίσκονται τα γράμματα για να θεωρούνται όμορφα και σωστά γραμμένα. Αν αυτό που θέλεις να κάνεις είναι η κατανόηση ενός κειμένουν θα πρέπει να σκεφτείς ποιος θα διαβάσει το κείμενο και γιατί. Θα βοηθήσει να κάνουν ανάγνωση οι μαθητές μόνοι τους ή μήπως πρέπει να το διαβάσεις ο ίδιος;

  Η με επίγνωση και λελογισμένη χρήση των παραπάνω Γνωστικών Διαδικασιών ονομάζεται Μάθηση Μέσω Σχεδιασμού. Η σωστή χρήση όλου των φάσματος των Γνωστικών Δεξιοτήτων έχει σκοπό την ανάπτυξη ανώτερων δεξιοτήτων κριτικής σκέψης και εμπέδωσης των γνώσεων από τους μαθητές.

 

Οι οχτώ Γνωστικές Διαδικασίες με τις οποίες μπορούμε να μάθουμε είναι:

   

1. Βιώνοντας το γνωστό:Δραστηριότητες για την απόκτηση της νέας    γνώσης που βασίζονται στις εμπειρίες και στα ενδιαφέροντα των μαθητών     

2. Βιώνοντας το νέο: Δραστηριότητες που φέρνουν σε επαφή τους μαθητές με νέες γνώσει ή εμπειρίες.

 Τέτοιες δραστηριότητες μπορεί να είναι ο καταιγισμός ιδεών, η δημοσκόπηση, η έρευνα, ο αναστοχασμός, η συζήτηση σε ζευγάρια.

  

Εννοιολόγηση, δηλαδή να δώσουν νόημα στη νέα γνώση.

3. Με ονοματοποίηση: Δηλαδή δραστηριότητες στις οποίες οι μαθητές ταξινομούν και κατατάσσουν πράγματα σε εννοιολογικές κατηγορίες, αναπτύσσουν έννοιες, κατηγοριοποιούν βάση κριτηρίων και δίνουν τον ορισμό των όρων.

4. Με θεωρητικοποίηση: Δραστηριότητες με τις οποίες οι μαθητές συνδέουν έννοιες μεταξύ τους προκειμένουν να οδηγηθούν σε γενικεύσεις ή να χαρτογραφήσουν τις διασυνδέσεις μεταξύ των εννοιων.

    Κάποιες δραστηριότητες που εξυπηρετούν αυτο τον σκοπό είναι να δημιουργήσουν ένα γλωσσάρι, να ονομάσουν μια εικόνα και τα μέρη της, να κάνουν μια εννοιολογική ταξινόμηση ή έναν εννοιολογκό χάρτη, η συγκριτική ομαδοποίηση, η δημιουργία της θεωρίας.

5. Αναλύοντας λειτουργικά:  Πρόκειται για δραστηριότητες που βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν πώς λειτουργεί κάτι. Οι δραστηριότητες αυτές που διευρύνουν τα αίτια, τα αποτελέσματα, τις σχέσεις των εννοιών.

6. Αναλύωντας κριτικά: Είναι οι ασκήσεις που θα βοηθήσουν τους μαθητές να διευρύνουν τους ορίζοντες των μαθητών αφού θα πρέπει να αξιολογήσουν τις κρίσεις άλλων ανθρώπων και τις δικές τους, τα κίνητρα και τις πράξεις τους.

   Μερικές τέτοιες δραστηριότητες είναι η συζήτηση, ο συγκριτικός πίνακας, η ιστοριογραμμή, η ανάλυση κόστους-όφελους, ο προ-οργανωτής αιτίου-αποτελέσματος, ένα διάγραμμα σύγκρισης.

7. Εφαρμόζοντας κατάλληλα: είναι όλες εκείνες οι δραστηριότητες που εξασκούν τους μαθητές στη σωστή εφαρμογή και χρήση της νέας γνώσης σε πραγματικές συνθήκες.

8. Εφαρμόζοντας δημιουργικά: σε αυτό τη Γνωστική Διαδιακασία υπάρχουν δραστηριότητες όπου οι μαθητές κάνουν μια δημιουργική χρήση της νέας γνώσης δημιουργώντας μια προτότυπη εργασία.

  Κατάλληλες δραστηριότητες που σχετίζονται με αυτές τις Γνωστικές διαδικασίες είναι η επίλυση προβλημάτων, η επίλυση γραμματικών ασκήσεων ή μαθηματικών ασκήσεων, ο σχηματισμός ενός κειμένουν, η επίλυση συγκρούσεων, η εφεύρεση, η δημιουργία ενός προσωπικού σχεδίου δράσης για μια περίσταση, η έρευνα δράσης.

 

   Αποτελεσμα του μοντέλου αυτού σχεδιασμού της διδασκαλίας είναι ο εκπαιδευτικός να νιώθει λιγότερο άγχος για την πρόοδο της διδασκαλίας τους αφού ξέρει ακρίβως τι πρόκειται να κάνει κι έτσι μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα τον χρόνο του, νιώθει σίγουρος για το αποτέλεσμα της διδασκαλία τους αφού νιώθει σιγουριά ότι οι δραστηριότητες που εφαρμόζει εξασκούν τους μαθητές τους στις δεξιότητες που επιθυμεί και τέλος μπορεί να αξιολογήσει σωστά το αποτέλεσμα της διδασκαλίας τους. 

  Τελικά μπορούμε να πούμε ότι ο εκπαιδευτικός μετατρέπεται σε έναν σχεδιαστή των μαθησιακών εμπειριών των μαθητών του και τα σχέδια των μαθημάτων της τάξης του μπορούν να είναι κοινόχρηστα σχέδια για μάθηση.

πηγή: www.neamathisi.com