Διπλοχάρακο τετράδιο - ο "άγνωστος" βοηθός της καλής γραφής!

 Από τότε που ήμουν μαθήτρια, θυμάμαι ότι το μεγάλο μου πρόβλημα ήταν τα άσχημα γράμματά μου. Τα σχόλια ήταν σχεδόν πάντα τα ίδια: «Κάνε καλύτερα γράμματα». Όταν προσπαθούσα να τα συμμαζέψω, άκουγα «κάνε μεγαλύτερα». Όταν τα μεγάλωνα, μου έλεγαν «κάνε μικρότερα»...

Τελικά, πόσο μεγάλα ήταν τα σωστά και πόσο μικρά ήταν ικανοποιητικά; Κανείς δεν μου εξήγησε ποτέ. Έτσι, τα γράμματά μου... απλώς χειροτέρευαν.

Ως εκπαιδευτικοί, συχνά χρησιμοποιούμε την αντιγραφή όχι μόνο για ορθογραφία, αλλά και ως μέσο βελτίωσης του γραφικού χαρακτήρα. Όταν όμως ο στόχος είναι η καλλιγραφία, θα πρέπει να υπάρχει και τρόπος να αξιολογήσουμε το αποτέλεσμα. Μόνο έτσι οι μαθητές θα ξέρουν τι πρέπει να αλλάξουν για να βελτιωθούν.

Πώς, λοιπόν, θα δείξουμε γιατί τα γράμματά τους δεν είναι σωστά (αν είναι π.χ. πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά); Και πώς θα υποδείξουμε το σωστό μέγεθος;

Κυρίως όμως — πώς θα μπορέσει ο μικρός μαθητής να συνηθίσει τη σωστή κίνηση στο χέρι του και να τη σταθεροποιήσει;

Η λύση, νομίζω, βρίσκεται στο διπλοχάρακο τετράδιο. Πρόκειται για τετράδιο που, εκτός από τις κλασικές γραμμές, έχει ανάμεσα και μια λεπτή, βοηθητική γραμμή. Αυτή η επιπλέον γραμμή λειτουργεί ως οδηγός για να οριοθετείται σωστά το μέγεθος κάθε γράμματος, δίνοντας στα παιδιά ένα ξεκάθαρο πλαίσιο να κινηθούν.

Η κάτω γραμμή του τετραδίου εξασφαλίζει την ευθυγράμμιση του κειμένου.

Όπως και σε όλα τα τετράδια, τα γράμματα πρέπει να πατάνε σε αυτή, έτσι ώστε όλο το κείμενο να είναι γραμμένο σε ευθεία γραμμή.
Κάτω από αυτή τη γραμμή κρέμονται οι ουρές από τα γράμματα που έχουν προεκτάσεις προς τα κάτω.

Η μεσαία γραμμή ορίζει το μέγεθος των πεζών γραμμάτων. 

Μέσα σε αυτή γράφονται όλα τα κοντά μικρά γράμματα.

Η επάνω γραμμή καθορίζει το ύψος των κεφαλαίων γραμμάτων. 

Τα κεφαλαία και τα ψηλά γράμματα ξεπερνούν τη μεσαία γραμμή και φτάνουν έως την επάνω — όπως συμβαίνει και στα κανονικά τετράδια.

  Εξασκούμενα τα παιδιά από μικρή ηλικία σε αυτό το τετράδιο, σταθεροποιείται η κίνηση του χεριού στο συγκεκριμένο μέγεθος γραμμάτων. Έτσι, μπορούν να ορίζουν σωστά τα γράμματά τους σε οποιοδήποτε φύλλο χαρτιού.

Χρησιμοποιώ το διπλοχάρακο τετράδιο όλα τα χρόνια που εργάζομαι. Η πρακτική μου έχει δείξει ότι όσο μικρότερη είναι η τάξη στην οποία θα ξεκινήσει το παιδί να το χρησιμοποιεί για την αντιγραφή, τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα.

Στην Α΄ τάξη, η κλασική αντιγραφή των γραμμάτων, των λέξεων ή των προτάσεων που ορίζονται κάθε φορά γίνεται πάντα σε σελίδα αυτού του τετραδίου. Η ποσότητα της αντιγραφής είναι μικρή, ώστε να μην κουράζει τους μαθητές ή να τους προκαλεί αγανάκτηση. Είναι όμως ποιοτική και έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Στις μεγαλύτερες τάξεις (Γ΄ και Δ΄), συνήθως ζητώ από τα παιδιά να αντιγράφουν μία φορά τις λέξεις που διδάσκονται για ορθογραφία (οι οποίες μπορεί να είναι από το λεξιλόγιο του κειμένου, από οικογένειες λέξεων κ.λπ.). Παράλληλα, ζητώ να γράψουν μερικές προτάσεις με τις λέξεις της αντιγραφής, ώστε να εξασκούνται στη σωστή γραφή χωρίς να καταφεύγουμε στον βαρετό τρόπο αντιγραφής ενός ολόκληρου κειμένου.

Σε μαθητές με σημαντική δυσκολία οριοθέτησης των γραμμάτων τους σε οποιοδήποτε τετράδιο, σχεδιάζω με χρωματιστή ξυλομπογιά τη βοηθητική γραμμή. Έτσι, τους προσφέρω ένα πιο δομημένο τετράδιο και τους ξεκουράζω από την ακαταστασία που τους δυσκολεύει. Αυτό τους βοηθά να δουλεύουν καλύτερα.

Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις μαθητών που δυσκολεύονται να τοποθετήσουν τα γράμματά τους στη βασική γραμμή του τετραδίου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, χρωματίζω έντονα τη γραμμή αυτή. Μια εναλλακτική λύση είναι η χρήση λωρίδας με στυλό Stabilo: μέσα σε αυτή γράφονται τα μικρά γράμματα, ενώ ό,τι εξέχει τοποθετείται πάνω ή κάτω από τη λωρίδα.

Σίγουρα, τέτοιες διαφοροποιήσεις είναι εξαιρετικά δύσκολες για μία δασκάλα μέσα στην τάξη, ειδικά αν έχει ένα πολυπληθές τμήμα, δεν είναι όμως ανέφικτες. Σίγουρα όμως είναι παρεμβάσεις που μπορούν να υλοποιηθούν στοχευμένα από τον/την εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης ή όποιον έχει αναλάβει ενισχυτική διδασκαλία και την εκπονεί μέσα στην τάξη.

  Εκτός από το ότι βοηθάει τους μαθητές στη σωστή τοποθέτηση των γραμμάτων πάνω στη γραμμή και στον καθορισμό του σωστού μεγέθους, το τετράδιο αυτό με βοηθάει κι εμένα να δείξω ποιο ήταν το λάθος, όταν τα γράμματα δεν είναι σωστά, και πώς θα πρέπει να τα τοποθετήσουν την επόμενη φορά.

Τέλος, η σωστή γραφή των γραμμάτων συμβάλλει και στην εκμάθηση της ορθογραφίας. Τα γράμματα που είναι ψηλά και αυτά που κατεβαίνουν κάτω από τη γραμμή δημιουργούν ένα μοναδικό περίγραμμα για κάθε λέξη, το οποίο αποτυπώνεται ως εικόνα στο μυαλό του παιδιού (Buma shapes). 

Επιπλέον, η κίνηση που κάνουμε όταν γράφουμε μια λέξη — είτε «ανεβαίνει» πάνω από τη γραμμή είτε «κατεβαίνει» κάτω από αυτή — ενεργοποιεί κινητικά σημεία που μας βοηθούν να επαναλάβουμε την ίδια κίνηση με τον ίδιο τρόπο την επόμενη φορά.

Μήπως τελικά δεν χρειάζεται κόπο αλλά τρόπο;

Και δεν χρειάζεται ποσότητα αλλά ποιότητα;

Ίσως το να είναι κάποιος καλλιγράφος να αποτελεί και ένα είδος ταλέντου. Σίγουρα, όμως, τις περισσότερες φορές ο δυσανάγνωστος γραφικός χαρακτήρας αντικατοπτρίζει βαθύτερα προβλήματα, τα οποία ενδέχεται να απαιτούν εξειδικευμένη παρέμβαση — όπως από έναν εργοθεραπευτή.

Ωστόσο, μπορούμε να βοηθήσουμε και μαθητές που, για οποιονδήποτε λόγο, δεν έχουν πρόσβαση σε τέτοια παρέμβαση, ώστε να μη δυσκολεύονται οι ίδιοι με τα γράμματά τους. Ακόμα και εκείνος που δεν έχει το «ταλέντο» της καλλιγραφίας μπορεί να εξασκηθεί και να αποκτήσει έναν ευανάγνωστο και λειτουργικό γραφικό χαρακτήρα.

Δεν είναι αυτό σημαντικό;