Α' τάξη - Μαθαίνοντας τα γράμματα!

  Στην Α' τάξη η ενσυναίσθητη διαδικασία επεξεργασίας των γραμμάτων πραγματοποιείται στις ενότητες "Η παρέα", "Μια παράσταση στην πλατεία" και "Το σύννεφο έφερε βροχή". 

    Ήδη στην προηγούμενη ενότητα, την ενότητα "Πού είναι ο Άρης;" έχουν κάνει μια γνωριμία με τα γράμματα α, ε, ο, ι, π, τ, κ, λ, μ, ν. Έχουν μάθει να τα συνδυάζουν μεταξύ τους σχηματίζοντας συλλαβές και λέξεις είτε ολικά είτε αναλυτικοσυνθετικά.
 Στις επόμενες ενότητες οι μαθητές επεξεργάζοντα τα γράμματα αυτά καθώς και τα υπόλοιπα της αλφαβήτου με διαφορετικό τρόπο από ότι στο κεφάλαιο αυτό και επίσης έρχονται σε επαφή με τα πρώτα κειμενικά είδη για ανάγνωση.

 Για τη διδασκαλία των μαθημάτων αυτών ακολουθώ την ίδια περίπου διαδικασία κάθε φορά. Σε αρκετές περιπτώσεις, που το θέμα προσφερόταν, έγιναν μικρές τροποποίησεις για να μην υπάρχει μονοτονία αλλά και για να δουλευτούν πιο διαθεματικά.

Όλα αυτά τα μαθήματα αυτά ολοκληρώνονται σε δύο δίωρα. Σε κάποιες περιπτώσεις ίσως χρειαστούν και τρία δίωρα. 
 Τα χωρίζω με την εξής λογική: 

• την πρώτη ημέρα να γίνει επεξεργασία του γράμματος και 
• τη δεύτερη μέρα να έρθουν σε επαφή με τον κανόνα γραμματικής που μπορεί να φέρει, διαισθητικά. 

   Επίσης η δεύτερη ημέρα είναι μια ευκαιρία για να δουλέψουμε στο τετράδιο. 
 Θεωρώ σημαντικό ότι πρέπει από πολύ νωρίς να μάθουν να γράφουν στο τετράδιο, να οργανώνουν τη δουλειά τους σε αυτό, αλλα και να αντιγράφουν γρηγορα. 

 Έχω παρατηρήσει ότι η χρήση της φωτοτυπίας από τη μία μπορεί να γλιτώνει χρόνο, αλλά δεν εξασκεί τα παιδιά στο γρήγορο γράψιμο. 
 Έτσι με τον τρόπο αυτό, εξασκούν διαφορετικές δεξιότητες και παράλληλα φτιάχνουν το πρώτο τους τετράδιο-αλφαβητάρι αλλά και γραμματική!
    
1η ημέρα: Επεξεργασία κείμενου και γράμματος

 1. Σύνδεση με τα προηγούμενα.
 Αρχικά ζητάω εναν "δημοσιογράφο" για να μου πει με λίγα λόγια τι έκανε η παρέα στην προηγούμενη περιπέτειά της. Είναι μια ευκαιρία να εξασκήσουν τον προφορικό τους λόγο χρησιμοποιώντας παρελθοντικό χρόνο. 

2. Περιγραφή της εικόνας.
 Στη συνέχεια προχωρώ στο καινούριο κείμενο. Ξεκινάω με την περιγραφή της εικόνας. Οι μικροί μαθητές έχουν μια τάση να εστιάζουν στις ασήμαντες λεπτομέρεις μιας εικόνας και να ξεκινούν την περιγραφή από εκεί. Για το λόγο αυτό προσπαθώ να βάζω μια σειρά ώστε να συνηθίσουν να μου περιγράφουν ποιοι, είναι πού και τι κάνυν. 
 Τέλος διάβαζω και τον τίτλο που είναι ήδη γραμμένος και στον πίνακα. Κάνω ερωτήσεις σχετικά με την εξέλιξη της πλοκής. Έτσι θα ενεργοποιήσουν τη φαντασία για το τι μπορεί να συμβαίνει.

3. Ενεργοποίηση της φαντασίας
 Εδώ υπάρχει ένα μεγάλο θέμα. Υπάρχουν πάντα μαθητές οι οποίοι έχουν διαβάσει το μάθημα με τους γονείς από την προηγούμενη ημέρα έτσι ώστε "να είναι έτοιμοι όταν θα τους ρωτήσει η δασκάλα".
    Αυτό είναι μια μεγάλη παγίδα γιατί μέσα από τις ερωτήσεις που κάνω κατά την περιγραφή της εικόνα θέλω δύο πράγματα: 

1. να ενεργοποιήσουν τη φαντασία τους και 
2. να εκφραστούν πάνω σε σκέψεις που έχουν στο μυαλό τους, εκφράζοντας προφορικό λόγο. 

 Οπότε, ερχόμενα τα παιδιά έτοιμα για να "τα πουν στη δασκάλα", δεν κερδίζουν τον καλο βαθμό (που ούτως ή άλλως δεν υπάρχει στην Α' τάξη). Αντιθέρως, χάνουν από τη διαδικασία αυτή. Επίσης χάνουν το μυστήριο του τι πρόκειται να συμβεί. Πάει το ενδιαφέρον... Είναι σα να διαβάζουν ένα βιβλίο που ξέρουν ήδη το τέλος.

 Πώς λυνω το θέμα αυτό; Ρωτάω πρώτα μαθητές που ξέρω ότι δεν έρχονται προετοιμασμένοι. Ότι κι αν μου απαντήσουν, όσο περίεργο κι αν ειναι συμφωνώ και λέω ότι θα μπορούσε να συμβαίνει κι αυτό. Επίσης, ρωτάω τι είναι αυτό που βλέπουν στην εικόνα και τους κάνει να το πιστεύουν. Πολλές φορές οι "έτοιμοι" μαθητές μπορεί να αντιδράσουν γιατι έρχεται σε αντίφαση με αυτό που έχουν διαβάσει. Αλλά με τον καιρό καταλαβαίνουν ότι δεν υπάρχει σωστό και λάθος και προσπαθούν να σκεφτούν και τα ίδια πιθανές εξελίξεις της πλοκής.

4. Η ιστορία
 Στη συνέχεια διαβάζω την ιστορία και κάνω κάποιες ερωτήσεις σχετικά με την ιστορία ώστε να ξεκαθαρίσουμε τι έχει συμβεί τελικά. 
    
5. Παρουσίαση του νέου γράμματος
 Τα κείμενα αυτά είναι έτσι σχεδιασμένα όπου υπάρχει τις περισσότερες φορές μια παρήχηση του γράμματος που πρόκειται να διδαχτεί.
 Οπότε αφού τελειώσουμε τις ερωτήσεις λέω με τέτοιον τρόπο μερικές λέξεις ή μια φράση από την ιστορία ώστε να ακουστεί καλύτερα αυτή η παρήχηση. 
 Μου λένε ποιο γράμμα ακούγεται περισσότερο και ξεκινάει η επεξεργασία του γράμματος.

6. Η επεξεργασία του γράμματος

1.  Τοποθετώ στον πίνακα το καρτελάκι με το γράμμα (μικρό και κεφαλαίο). Λέμε τον ήχο (πάντα προσέχουμε στα σύμφωνα να ακουστεί όσο πιο κοφτά και καθαρά ο ήχος, χωρίς να δημιουργεί συλλαβή δηλαδή "τ" όχι "του")
2.  Ψάχνουν στο κείμενο και κυκλώνουν το γράμμα όπου το έβρισκαν
3.  Λένε λέξεις που αρχίζουν από αυτό το γράμμα. Στο τέλος εμφανίζω την εικόνα με τη λέξη που έχω εγώ στο ταμπελάκι μου και την τοποθετώ κάτω από το γράμμα
4.  Εντοπίζουν αν ειναι γράμμα που φωνάζει ή που δεν φωνάζει. Βρίσκουν με ποια γράμματα μπορεί να κάνει παρέα (αυτά που φωνάζουν κάνουν παρέα με αυτά που δεν φωνάζουν). Έτσι φτιαχνούν τις συλλαβές. Τις γράφω στον πίνακα και τις διαβαζούν όλα τα παιδιά.
5.  Διαβάζουν από τον πίνακα (όπου είναι ήδη γραμμένο το χρωματισμένο προς ανάγνωση κείμενο) τις λέξεις που περιέχουν το γράμμα αυτό.
6.  Συμπληρώνουν την άσκηση του βιβλίου
7.  Δείχνω την ορθή γραφή στον πίνακα. Έχω σε ένα σημείο του πίνακα σχεδιασμένες διπλοχάρακες σειρές. Σχηματίζω στις γραμμές αυτές λάθος τρόπους γραφής που έχω εντοπίσει ότι συνηθίζουν τα παιδιά να κάνουν και μου λένε αν είναι σωστό ή όχι.
8.  Συμπληρώνουν την άσκηση στο τετράδιο εργασιών. Σε πρώτη φάση περνώ πάντα να πιάσω το χεράκι τους ώστε να τους δώσω τη σωστή φορά στην κίνηση. Επίσης βάζω σημάδια για να μην γράψουν πολλά σε κάθε σειρά και τα κολλήσουν μεταξύ τους. Αυτό μέχρι να καταλάβουν τη λογική να γράφουν κάτω από τα ήδη γραμμένα στην πρώτη σειρά. 

Είναι σημαντικό να τετράδια να είναι καθαρογραμμένα. Ειδικά σε αυτή τη φάση. Έτσι είναι σαφείς στα παιδιά οι μορφές των γραμμάτων και δεν "μπουχτίζει" το μάτι μέσα σε μια άσκηση πυκνογραμμένη. 

 Επίσης είναι σημαντικό να έχουν σχηματίσει τα γράμματα με τη σωστή φορά ώστε να συνηθίσει το ψέρι τους. Η σωστή φορά θα τα βοηθήσει μελλοντικά και να γράφουν γρήγορα αφού είναι η φορά που διευκολύνη την κίνηση του χέριου. 

Μην ξεχνάτε! Σημασία έχει η ποιότητα και όχι η ποσότητα.

1. Λύνουν τις ασκήσεις τη φωτοτύπιας.
2. Τέλος γίνεται ανάγνωση του προς ανάγνωση κειμένουν, ατομικά από όλους του μαθητές τελειώνοντας τις ασκήσεις τους.

   Αυτή η διαδικασία διαφοροποιείται από το το μάθημα "Ρινόκερος και κόκορας" και μετά. 

  Τα στάδια 4,5,6 και 8 γίνονται παράλληλα με τις ασκήσεις 1-6 της φωτοτυπίας. 
 Η άσκηση 7 και 8 μένουν για το τέλος ή πριν τη συμπλήρωση της άσκησης στο τετράδιο εργασιών.  



   Κλείνοντας το μάθημα βάζω το καρτελάκι με το γράμμα στη θέση που θα έχει όταν σχηματιστεί η αλφαβήτα στον τοίχο. Πρώτα προσπαθούσαν να μαντέψουν σε ποιο σημείο της αλφαβήτας ταιριάζει. 

 Φροντίζω να έχω τοποθετήσει τα γράμματα που έχουν διδαχτεί στην εισαγωγική ενότητα με τέτοιον τρόπο ώστε να υπάρχει τόσο κενό ανάμεσα τους όσο τα γράμματα που δεν εχουν διδαχτεί. Αυτό δημιουργεί μια προσμονή μέχρι να συμπληρωθεί η αλφαβήτα.

 Για το σπίτι εκτός από την ανάγνωση, έχουν για αντιγραφήτη λέξη ή φράση που προτείνει το βιβλίο.

Τα φύλλα εργασία που χρησιμοποίησα σε κάθε ενότητα βρίσκονται εδώ:
2. Η παρέα
3. Μια παράσταση στην πλατεία 
4. Το σύννεφο έφερε βροχή 

  Επίσης σε αυτό το στάδιο γίνεται και η ολική εκμάθηση κάποιων βασικών λέξεων, όπως είχα περιγράψει στην ανάρητηση "Α΄ τάξη - Λέξεις ολικής εκμάθησης".  

  
Τα φυλλάδια που χρησιμοποιώ γι αυτό τον σκοπό είναι εδώ: Λέξεις ολικής εκμάθησης




2η ημέρα: Περαιτέρω εξάσκηση και διαισθητική επαφή με τον γραμματικό κανόνα

 Την επόμενη ημέρα αρχικά γίνεται ανάγνωση του κειμένου που είχαν για εξάσκηση στο σπίτι. 
  Σε πρώτα στάδια η διαδικασία αυτή γίνεται ατομικά από το κάθε παιδί. Σταδιακά περνάει σε όλη την τάξη, έτσι ώστε να αρχίσουν όλοι να είναι ικανοί να παρακολουθούν και να συνεχίζουν την ανάγνωση.
  Επίσης, τα πρώτα κείμενα είναι αρκετά μικρά κι εύκολα με αποτέλεσμα τα παιδιά έυκολα να τα "παπαγαλίζουν". Για το λόγο αυτό βάζω να μου διαβάσουν πάντα ανακατωμένα τις φρασούλες. Επιπλέον τους προτείνω να διαβάσουν και άλλες λέξεις με τα γράμματα που έχουν διδαχτεί. 
 Έτσι μπορώ να ξέρω σε ποιο επίπεδο βρίσκονται, τι δυσκολία αντιμετωπίζουν και αν χρειάζονται βοήθεια.
 

1. Ξεκινάω το νέο μάθημα με το τραγουδάκι που υπάρχει στο βιβλίο. Το διαβάζω, το ακούμε, χορεύουν αν θέλουν ή και το τραγουδάνε! Είναι μια αγαπημένη διαδικασία που βγάζει το άγχος που είχαν με την ανάγνωση.
2. Κάνω τις ασκήσεις στο τετράδιο εργασιών. 
3. Η τελευταία άσκηση τουυ τετραδίου εργασιών είναι πάντα η ορθογραφία της επόμενης ημέρας. Οπότε όπως είναι γραμμένη στον πίνακα, ρωτάω τι είναι αυτο που θα τα δυσκόλευε να γράψουν σωστά τις λέξεις. Θυμίζω κανόνες ρωτώντας γιατί γράφεται με ι ή η ή ο κτλ. Χρωματίζω με διαφορετικό χρώμα το γράμμα αυτό και θυμούνται τον κανόνα. Όσο για τις δύκολες λέξεις; Βοηθάει πάντα η εικονογραφική μέθοδος που έχω περιγράψη σε παλιότερη ανάρτηση: "Εικονογραφική μέθοδος ορθογραφίας - Εικονογραφώντας τις λέξεις!". 
4. Ασκήσεις στο τετράδιο. Αυτή είναι μια μεγάλη διαδικασία που θα χρειαστεί να αφιερώσω μια ολόκληρη ανάρτηση. 

    Σε γενικές γραμμές, 

• γράφουν το γράμμα
• γράφουν και διαβάζουν συλλαβές με το γράμμα αυτό
• γράφουν και διαβάζουν λέξεις με το γράμμα αυτό είτε στην αρχή είτε να περιέχεται
• γράφουν φράσεις στις οποίες περιέχεται το γράμμα το οποίο επεξεργαζόμαστε. 

  

  Σταδιακά αυτές οι λέξεις εξυπηρετούν κάποιον κανόνα ή κάποιον σκοπό. 
 Για παράδειγμα στο μάθημα "ρινόκερος και κόκορας". Ο σκοπός του μαθήματος σύμφωνα με το βιβλίο του δασκάλου είναι οι λέξεις που διαφέρουν μόνο σε ένα γράμμα, οπότε επιλέγω αντίστοιχες λέξεις. Αντίστοιχα σε άλλα μαθήματα υποδεικνύεται η κατάληξη του ουδέτερου, του θυληκού, του πληθυντικού κτλ.

 Στην αριστερή σελίδα είχα κολλημένη μια ετικέτα με το γράμμα που επεξεργαζόμασταν και μια εικόνα από το γράμμα αυτό.

Οι ετικέτες που χρησιμοποίησα βρίσκοντα εδω: η αλφαβήτα

 Η διαδικασία με την οποία αξιοποιείται το τετράδιο για να διδαχτεί ένα γραμματικό φαινόμενο είναι η εξης:

1. Γράφουν τις λέξεις μια μια όπως περιγράφεται παραπάνω.
2. Ρωτώ τι παρατηρούν.
3. Καθοδηγώ όσο μπορώ να παρατηρήσουν αυτό που θέλω.
4. Από την παρατήρηση εξηγούμε τον κανόνα.
5. Χρωματίζουν τα γράμματα που σχετίζονται με τον κανόντα πχ τελικό ι, άρθο κτλ
   
6. Όταν υπάρχει, διαβάζουν τον κανόνα από την αριστερή σελίδα (μπορεί η σελίδα να είναι έτοιμη, μπορούμε να δώσουμε να την κολλήσουν εκείνη τη στιγμή), εντοπίζουν τον κανόνα στο παράδειγμα και λύνουν την άσκηση.
7. Γράφουν την άσκηση για το σπίτι.

  Για το σπίτι εκτός από την αντιγραφή και την ορθογραφία, ετοίμαζουν μια άσκηση στο τετράδιο.