Ας σκεφτούμε λογικά: γιατί μας είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε απ’ έξω τη σειρά των γραμμάτων της αλφαβήτας;
-
Για να βρούμε ένα λήμμα στο λεξικό ή σε εγκυκλοπαίδεια (όσοι τη χρησιμοποιούν ακόμη),
-
Για να εντοπίσουμε ένα όνομα στον τηλεφωνικό κατάλογο (όσοι τον χρησιμοποιούν ακόμη),
-
Για να φτιάξουμε μια λίστα ονομάτων,
-
Για να εντοπίσουμε ένα αντικείμενο σε μια λίστα πραγμάτων,
-
Ή για να βρούμε ένα όνομα σε λίστα, π.χ. επιτυχόντων σε εξετάσεις.
Τι από όλα αυτά θα χρειαστεί να κάνει ένα παιδάκι νηπιαγωγείου; Τίποτα απολύτως.
Στην πραγματικότητα, αυτή η γνώση όχι μόνο δεν του είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε αυτή την ηλικία, αλλά μπορεί και να δυσκολέψει το πραγματικό έργο που έχει να κάνει στην Α΄ Δημοτικού: να μάθει να διαβάζει και να γράφει.
Η αλφαβήτα και η φωνολογική ικανότητα στην Α΄ Δημοτικού
Στην Α΄ Δημοτικού, το παιδί καλείται να μάθει τα γράμματα ως σύμβολα (μορφή) και ως ήχους και μετά να τα συνδυάζει για να σχηματίζει συλλαβές και λέξεις.
Αυτή η ικανότητα, λέγεται φωνολογική ικανότητα. Αρχίσει να καλλιεργείται από το νηπιαγωγείο και συχνά χρειάζεται όλη η Α΄ Δημοτικού για να ολοκληρωθεί.
Τα δύο στάδια της φωνολογικής ικανότητας
📌 Παράδειγμα: κα-πέ-λο
Αυτό είναι σχετικά εύκολο γιατί βοηθάει η συλλαβική δομή της ελληνικής γλώσσας βοηθά.
📌 Παράδειγμα: κ-α-π-έ-λο
Αυτό είναι πιο απαιτητικό, ειδικά για τα σύμφωνα, που σπάνια ακούγονται μόνα τους στον προφορικό λόγο. Συνήθως συνδυάζονται με φωνήεν (π.χ. «κ» + «α» = «κα»), γι’ αυτό είναι δύσκολο να απομονωθούν ήχοι όπως το «π» ή το «λ» όταν βρίσκονται μέσα σε λέξη.
Γιατί η πρόωρη αποστήθιση της αλφαβήτας μπερδεύει
Η αποστήθιση της αλφαβήτας, δηλαδή το να λέει το παιδί απ’ έξω τη σειρά των γραμμάτων, είναι μια εύκολη διαδικασία που απαιτεί μόνο τη μνημονική ικανότητα όπως η απομνημόνευση ενός ποιήματος ή τραγουδιού. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι το παιδί έχει μάθει τα γράμματα. Για να μιλήσουμε για πραγματική εκμάθηση, χρειάζεται το παιδί να γνωρίζει τον ήχο που αντιστοιχεί σε κάθε γράμμ, να τον εντοπίζει στον προφορικό λόγο και να τον χρησιμοποιεί για να σχηματίσει λέξεις.
⚠️ Όταν τα παιδιά μάθουν πρόωρα το όνομα του γράμματος (π.χ. «κάπα» για το κ), τείνουν να το συνδέσουν με το όνομα του ή με ολόκληρη τη συλλαβή και όχι με τον ήχο του.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, το παιδί δεν μπερδεύεται μόνο· συχνά δεν μπορεί καν να ολοκληρώσει την ανάγνωση. Μπορεί να σταματήσει στο «νι-ε…» γιατί αυτό που σχηματίζει δεν του δίνει νόημα για να συνεχίσει.
Η οδηγία του βιβλίου του δασκάλου
Για όλους αυτούς τους λόγους, το βιβλίο του δασκάλου προτείνει η αποστήθιση της αλφαβήτας να γίνεται αφού διδαχθούν όλα τα γράμματα, δηλαδή στο τέλος του Α΄ τεύχους.
Και δηλαδή… το παιδί μου πώς θα προετοιμαστεί για την Α΄ τάξη;
Η δουλειά που γίνεται στο νηπιαγωγείο είναι αρκετή! Οι νηπιαγωγοί φροντίζουν ώστε τα παιδιά να έχουν αρχίσει να αναπτύσσουν τη φωνολογική τους ικανότητα, στο επίπεδο που αντιστοιχεί στην ηλικία τους. Η υπόλοιπη δουλειά θα συνεχιστεί στην Α΄ Δημοτικού, όταν τα παιδιά θα έχουν και μεγαλύτερη ωριμότητα.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς; Μα! Να παίξουν με τα παιδιά τους παιχνίδια που ενισχύουν την ικανότητα αυτή!
Οι «παλιοί» είχαν πολλά απλά, αλλά έξυπνα παιχνίδια που, που χωρίς να το ξέρουν, βοηθούσαν τα παιδιά να εξασκούνται παίζοντας. Ας θυμηθούμε δύο από αυτά.
1. «Σε βάζω! Σε βάζω!»
-
Σε βάζω! Σε βάζω!
-
Πού με βάζεις;
-
Πάνω στη βρύση!
-
Κι άμα πέσω από τη βρύση;
-
Θα έρθει ο άγγελος / η μαμά / η γιαγιά (ή όποιον θέλετε) να σε φιλήσει / πατήσει / ρωτήσει!(Άλλη εκδοχή: …να σου μιλήσει!)
📌 Στόχος: Δεν έχει σημασία να βγάζει νόημα, αρκεί να κάνει ηχητική ομοιοκαταληξία με την προηγούμενη λέξη. Έτσι το παιδί μαθαίνει να διακρίνει τους τελευταίους ήχους μιας λέξης — κάτι πιο δύσκολο από το να διακρίνει τους πρώτους.
Πώς να το παίξετε:
-
Στην αρχή, φτιάξτε εσείς ομοιοκαταληξίες που ταιριάζουν.
-
Μετά, φτιάξτε και μερικές που δεν ταιριάζουν και παρατηρήστε αν το παιδί το καταλαβαίνει και το βρίσκει ηχητικά αστείο ή λάθος.
-
Έπειτα, δώστε εσείς τη μία λέξη και ζητήστε από το παιδί να βρει τη λέξη που θα ομοιοκαταληκτεί.
2. Η προφορική εκδοχή του «Όνομα – Ζώο – Φυτό»
Διαλέξτε μια κατηγορία (π.χ. ζώα, αντικείμενα, φρούτα). Επιλέξτε έναν φθόγγο με τον οποίο θα αρχίζουν οι λέξεις σας.
Πώς να το παίξετε:
-
Λέτε εναλλάξ λέξεις που αρχίζουν από τον ίδιο φθόγγο.
-
Δώστε χρόνο στο παιδί να σκεφτεί.
Αυτά είναι μόνο δύο παραδείγματα. Μπορείτε να επινοήσετε και δικά σας παιχνίδια, αρκεί να βοηθούν το παιδί να ακούει και να ξεχωρίζει τους ήχους μέσα στις λέξεις.
💡 Έτσι θα χτίσει τη βάση πάνω στην οποία θα «πατήσει» η πρώτη του ανάγνωση και γραφή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου